سامانه جامع معاونت فرهنگی اجتماعی | کرسی آزاد اندیشی پلورالیسم دینی یا صراط های مستقیم!(با بررسی مسأله حقانیت و نجات در ادیان مختلف)

حوزه فرهنگی

کرسی آزاد اندیشی پلورالیسم دینی یا صراط های مستقیم!(با بررسی مسأله حقانیت و نجات در ادیان مختلف)

فاطمه طاها

نوع درخواست:	سخنرانی، گفتگو، تریبون آزاد و کرسی های آزاداندیشی (کرسی های آزاد اندیشی)
سطح برگزاری:	دانشگاهی
دبیر:	دکتر متین السادات عرب زاده
تاریخ برگزاری:	یکشنبه, 21 اردیبهشت 1404
مکان برگزاری:	ساختمان ابن سینا، اتاق 112
مدت زمان برنامه(دقیقه):	120
تعداد افراد شرکت کننده:	40

دبیرخانه کرسی های آزاد اندیشی معاونت فرهنگی و اجتماعی دانشگاه الزهرا(س) "کرسی آزاد اندیشی پلورالیسم دینی یا صراط های مستقیم!(با بررسی مسأله حقانیت و نجات در ادیان مختلف) "در راستای تضارب آراء و حاکم شدن فضای عقلانی و علمی با رعایت اخلاق و منطق گفت‌ وگو و ایجاد فضای مناسب برای طرح و بیان اندیشه‌های نو، تفکر خلاق و فرهنگ نوآور در محیط‌ دانشگاهی، را با مناظره دو تیم دانشجویی و داوری دکتر متین السادات عرب زاده در تاریخ یکشنبه ۲۱ اردیبهشت ۱۴۰۴، ساعت 10 تا 12، در ساختمان ابن سینا، اتاق 317 با حضور 40 نفر از دانشجویان برگزار کرد. در این کرسی دانشجویان در دو گروه موافق و مخالف به بررسی پلورالیسم دینی و مفاهیم مرتبط با آن پرداختند. ابتدای جلسه خانم دکتر عرب‌زاده به تبیین مفهوم پلورالیسم دینی پرداختند و گفتند منظور از پلورالیسم دینی، یک نوع مشروعیت قائل شدن برای همه‌ی ادیان یا همه‌ی فرقه‌های یک دین است. ایشان توضیح دادند که پلورالیسم می‌تواند درون‌دینی باشد؛ یعنی شما قائل باشید که همه‌ی فرقه‌های درون دین مشروعیت دارند. همچنین می‌تواند برون‌دینی باشد؛ یعنی قائل به این باشیم که همه‌ی ادیان مختلف مشروعیت دارند. خود پلورالیسم نیز می‌تواند به معنای حقانیت باشد؛ یعنی همه‌ی ادیان یا فرقه‌ها حق‌اند که اصطلاحاً به آن، پلورالیسم حقی گفته می‌شود. همچنین ممکن است به معنای پلورالیسم نجاتی باشد؛ به این معنا که پیروان همه‌ی ادیان یا فرقه‌ها به نجات نهایی می‌رسند و هر دینی می‌تواند انسان را به نجات برساند. لذا ما با دو نوع پلورالیسم دینی مواجهیم: یکی پلورالیسم دینی که ادعا می‌کند همه‌ی ادیان حق‌اند و دیگری پلورالیسم دینی که ادعا می‌کند همه‌ی ادیان می‌توانند به نجات برسانند. خانم دکتر عرب‌زاده در ادامه به مبانی پلورالیسم دینی در غرب اشاره کردند و گفتند که طرفداران این نگرش، مبنای دین را تجربه‌ی دینی قرار دادند و گفتند مبنای دین، احساسات و تجارب دینی است که در هر دینی وجود دارد و این‌ها اختصاص به اسلام ندارد. نکته‌ی بعدی «اختلاف فهم‌ها» بود که به‌عنوان مبنای دوم مطرح می‌شد. به این معنا که فهم‌های متفاوتی از خود متن مقدس مثل قرآن یا سنت پدید می‌آید و این فهم‌ها در جای خودشان، هرکدام صلاحیت معرفت‌شناختی دارند. آن‌ها قائل به این بودند که ما در هر دینی تصویری از واقعیت الهی داریم و همه‌ی این‌ها مثل داستان «فیل و کوران» است. در واقع مدعی بودند انسان‌ها می‌توانند به‌شکل‌های مختلف، واقعیت متعالی را تجربه کنند و بفهمند و هرکدام از این فهم‌ها در جای خودش، هم درست است و هم درست نیست؛ یعنی هیچ‌کدام کل واقعیت الهی را نمی‌تواند به دست بدهد و هرکدام در جای خودش، بخشی از واقعیت الهی را ارائه می‌دهد. طرفداران این نگرش می‌گویند ادیان تصاویر مختلفی از واقعیت متعالی ارائه می‌دهند و شما نمی‌توانید بحث کنید که یکی بر دیگری ترجیح دارد، بلکه هرکدام در جای خودش، اعتبار خاص خودش را دارد و آن واقعیت الهی به‌صورت کامل، دست‌نیافتنی است. خانم دکتر عرب‌زاده افزودند که یکی از مبانی ارزشی پلورالیسم دینی این است که آن‌ها گفته‌اند که ما با یک نوع تکثر ارزشی در جوامع مواجهیم و می‌توانیم بگوییم که ارزش‌های جوامع و فرهنگ‌ها متکثر هستند، هیچ ارزشی را نمی‌توانیم بر ارزش دیگر ترجیح دهیم و از تکثر اخلاقی و ارزشی به تکثر ادیان می‌رسیم، چون ادیان برای خودشان یک‌سری ارزش‌های نهایی را مطرح می‌کنند. در ادامه، خانم دکتر عرب‌زاده به تلاش طرفداران این نگرش برای موجه ساختن ادعاهای خود پرداختند و به آیات و مسائل موجود در اسلام اشاره کردند. برای مثال، قضیه‌ی تکثر دستگاه اجتهاد و فتاوای مختلف مجتهدان یا آیاتی مانند «لا اکراه فی الدین» که به معنای آزادی انتخاب دین است، به‌عنوان مبانی پلورالیسم دینی مطرح شد. گروه موافقین این نظریه از دانشجویان بر این باورند که چرا نباید همه ادیان در کنار هم دعوت کنند و پیروانشان در صلح زندگی کنند. همچنین به این نکته اشاره کردند که قرآن به پیروان اهل کتاب اجازه تبلیغ داده است. نظرات گروه دانشجویان مخالف پلورالیسم دینی این بود که پلورالیسم دینی به معنای حقانیت تمام ادیان نه تنها فاقد دلیل منطقی است بلکه دلایل نقلی فراوانی در رد کردن آن وجود دارد. دانشجویان مخالف معتقدند که این دیدگاه مستلزم اجماع نقضین است، زیرا یک دین به تناسخ و دیگری به معاد دعوت می‌کند و دو دین با عقاید مخالف هم نمی‌توانند همزمان حق باشند. نتیجه‌گیری کرسی آزاد اندیشی این کرسی به تحلیل دیدگاه‌های مختلف در باب این نظریه پرداخت. یکی از نکات مهم این بود که پلورالیسم در اصل به نفی تمامی ادیان به دلیل تضاد در آموزه‌های مختلف آن می رسد و نه اثبات آن ادیان. مخالفین تأکید کردند که این نظریه باعث نفی کارکردهای اصلی دین می‌شود و دین باید توانایی پاسخگویی به سوالات سرنوشت‌ساز انسان را داشته باشد. در پایان، خانم دکتر عرب‌زاده به جمع‌بندی مباحث پرداختند و اظهار داشتند که پلورالیسم دینی، ادیان را ملزم به دست کشیدن از مهم‌ترین آموزه‌های خود می‌کند و به معنای ناحق دانستن تمامی ادیان است، نه پذیرش و برحق دانستن آن‌ها. ایشان افزودند که با این تفسیر، دین کارکردهای اصلی خود را از دست می‌دهد.

لینک های مفید

معاونت فرهنگی و اجتماعی دانشگاه الزهرا(س)