سامانه جامع معاونت فرهنگی اجتماعی | نشست های مهار تورم و رشد تولید- نشست دوم

حوزه فرهنگی

نشست های مهار تورم و رشد تولید- نشست دوم

عطیه کاظم فرحزادی

نوع درخواست:	کارگاه و کلاس آموزشی (دوره علمی و آموزشی)
سطح برگزاری:	کشوری
سخنران:	حجت الاسلام حمزه معلی
سخنران:	محمد امینی رعایا
دبیر نشست:	رقیه پوران
سخنران:	دکتر محسن زنگنه
سخنران:	دکتر محمود کریمی بیرانوند
تاریخ برگزاری:	ﺳﻪشنبه, 19 اردیبهشت 1402
مکان برگزاری:	سالن تورانی
مجموعه‌های همکار:	مجمع عالی اقتصاد- مدیریت برنامه، بودجه و تحول سازمانی و سایرین,
مدت زمان برنامه(دقیقه):	90
تعداد افراد شرکت کننده:	200

معاونت فرهنگی و اجتماعی دانشگاه الزهرا «س» با همکاری مجمع عالی اقتصاد مقاومتی، مدیریت برنامه، بودجه و تحول سازمانی دانشگاه و سایرین، نشست دوم مهار تورم و رشد اقتصادی با حضور دکتر محسن زنگنه ( نائب رئیس کمیسیون برنامه، بودجه و محاسبات مجلس شورای اسلامی) و دکتر محمود کریمی بیرانوند (معاون توسعه کار آفرینی و اشتغال وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی )را در 19 اردیبهشت با شرکت 200 نفر از علاقمندان در سالن دکتر تورانی برگزار نمود. این نشست با محوریت دو سوال "چگونه می توان ساختارهای تورم زا در ایران را اصلاح کرد؟" و "نقش افزایش اشتغال و تولید در مهار تورم چیست ؟" و به دبیری دکتر رقیه پوران پژوهشگر پسادکتری اقتصاد دانشگاه الزهرا (س) آغاز شد. دکتر محسن زنگنه این طور آغاز کرد: در مورد بحث تورم مستحضرید یکی از شاخص های اصلی است که اقتصاد دنیا با آن سنجیده میشود و گاهی نوزده عامل یا بیشتر برای آن ذکر می¬کنند. تقسیم کلی برای تورم سهم تقاضا و تورم سهم عرضه که هر کدام سهم خودشان داشته است. در این سالها در ایران فشار از سمت تقاضا بوده است؛ مانند دهه شصت، که بیشتر به جهت کمبود کالا و حجم تقاضا بوده است.. به عنوان مثال عدم تامین کالاهای حوزه های تولید، مانند آنچه اخیرا رخ داده که کالای مرغ و گوشت نرسید و هزینه تولید کننده بالا رود که تورم سهم عرضه بدان گفته می¬شود. بحث نقدینگی و خلق پول که عبارتست از پول نقدی که در دست دارید و در کارت یا سپرده می¬شود که تقریبا سهم عمده سپرده های بانکی است که 80 درصد سپرده ها نقدینگی است که به چند طریق انجام می¬شود. ممکن است خلق پول از جهت بانک مرکزی باشد که دولت استقراض از بانک مرکزی می¬کند که اگر از محل اعتبارات بانک مرکزی و تجاری نباشد، ایجاد نقدینگی می¬کند. همچنین چاپ مستقیم پول توسط بانک مرکزی ایجاد نقدینگی می¬کند. درکسری بودجه دولت که باعث تورم می¬شود، هزینه های دولت بیش از درآمد است و بانک مرکزی بدون پشتوانه پول به دولت می دهد؛ یا فروش نفت که به موجب دلاری که وارد کشور و بانک ها می¬شود، باعث نقدینگی میشود. همه اینها عامل تورم می¬شوند: هزینه های بخش تولید میتواند استقراض دولت یا بانکها از بانک مرکزی باشد یا کسری بودجه دولت. تا اواسط دهه ی نود، نقدینگی عامل اصلی تورم بود . از سال 97 تورم 34درصد شد و الان 40 درصد و بالای 70 تا 80 درصد تجربه می¬کینم. عامل اصلی تورم و سهم بیشتر قیمت ارز است . جهش ارزی تورم به اقتصاد ایران تحمیل کرد. به دو شیوه ارز بالا می رود؛ کالاهای وارداتی قیمتش بالا میرود و همچنین هزینه تولید هم بالا می رود. اما نکته اسفناک که نه به دلیل تحریمها است و نه نقدینگی؛ دولت و شبه دولتی آن هم جهش ارزی است که از سال 97 اتفاق افتاد. ارز 4200 و ارز نیمایی، ارز تلگرامی و ارز آزاد، یعنی چهار نوع ارز داشتیم. ارز 4200 که جهانگیری گذاشت و مبنایی نداشت. هیچ کس هم نیست به عهده بگیرد که این ارز 4200 چیست و از کجا به این عدد رسیدند؟ چرا 4500 نه و چرا 2000 نه؟ اول گفته شد به همه 4200 می¬دهند اما تقاضای زیادی شد؛ پس ارز نیمایی درست شد. ارز آزاد هم که داشتیم و ارز تلگرامی هم که به صورت ارز فردایی اعلام می¬کردند. نقطه اسفناک قضیه اینجاست که بخش عمده اقتصاد، یعنی حدود هشتاد درصد در اختیار دولت و شرکتهای دولتی و شبه دولتی است؛ این شرکت¬ها عمدتا شرکت¬های بورسی هستند؛ محصولات خودشان را که نه با ارز دولتی و ارز 4200 با ارز تلگرامی بود، که شاهد افزایش شاخص بورس بودیم. چه اتفاقی افتاد که بورس جذاب بود؟ مثلا واحدی که فولاد تولید می¬کرد، به اسم اقتصاد آزاد و یارانه پنهان شمش فولاد را با ارز امریکایی و ضربدر قیمت تلگرامی در بورس کالا می کرد. پس کالاهای اولیه مثل فولاد، سیمان .. دلار 900 درصد رشد داشته و شرکت فولاد مبارکه 900 درصد سود داشته است. دولت چرا کاری نمی¬کند؟ چون اینها بزرگ شدند و روی هر جایی دست می¬گذارید، به صندوق بازنشستگان، بنیاد مستضعفان، و...بر می گردد. به هر کس فشار می¬آوری که چرا این کار را میکنی؟ نباید این محصول را با این قیمت بفروشی بلافاصله از اهرام فشار در برابر سیاست دولت می ایستند و دولت عقب نشینی می¬کنند. پس خودرو افزایش می یابد. در این شرایط به فولادی که 900 درصد رشد داشته و قیمتش افزایش داده و میفروشد وقتی به خودروساز گفته می¬شود 20 درصد گران کند، لذا خودروساز هم مدعی می¬شود. در تورم بالای 50 درصد و 40 درصد به هیچ عنوان کسری بودجه عامل تورم نبوده است. اینها مسیرهای انحرافی است که ما از قیمت ارز غافل کند و این در شرایطی است که حتی در بسته های ضد تورمی که دولت ارائه می¬دهد ارز و قیمت ارز در نظر گرفته نمی شود. پس از سخنرانی بخش اول دکتر زنگنه، دبیر نشست دکتر رقیه پوران، خطاب به دکتر محمود کریمی چنین طرح بحث کرد: بحث تورم و اشتغال در اقتصاد دارای رابطه تلگرافی هستند؛ معمولا در هدف گذاری اقتصادی بنا بر متغیرهای واقعی اشتغال زایی می¬کنند؛ از طرفی با وجود نرخ های ارزی و لجام گسیخته ای که وجود دارد، سیاستگذاری خوبی نمی توان انجام داد. در صنایع ما اکنون بخش قیمت گذاری و بخش دیگر اشتغال چگونه است؟ در ادامه دکتر کریمی چنین سخنرانی خود را آغاز کرد: پیش از ورود به بحث اشتغال مقدمه ای بیان می شود. در طی چهار دهه با وجود سیاستگذاری هنوز در مورد تورم صحبت میکینیم. این اولین علامتی که ساختارهای تصمیم گیری و بستری که زاینده سیاستگذاری در جمهوری اسلامی باشد یا وجود ندارد یا کارایی ندارد. در مراکز و پژوهشکده ها با اولویت باید همه اهداف اقتصادی را در همه ابعاد متناسب با نظام اسلامی به دست آوریم؛ مثل شکست تحریم¬ها. ولی هنوز در این مسئله هستیم که آیا لیبرالیسم پاسخگو و مطلوب نظام اسلامی هست یا خیر؟ اندیشه بازار آزاد را بپذیریم یانه؟ و این یعمی در اقتصاد هنوز انقلاب اسلامی رخ نداده است. هنوز گفته می شود که تورم نقدینگی است. نکته دیگر اینکه مسئله تورم را می توان از منظر دیگری هم دید. در کشور ما بر متغیرهای پولی تاکید و عدم کنترل سیاستهای پولی باعث تورم می¬شود. آنچه مغفول مانده عرصه تولید و کارآفرینی است که مسئله اصلی سیاستگذاری نبوده است. در اقتصاد به جهت عقلی و شرعی اگر قواعد کارافرینی را درست هدایت کنیم قیمتها کاهش پیدا می¬کند و اشتغال هم زیاد می¬شود. مسئله تورم از محور تولید بررسی نشده است. مثلا چرا تورم را پدیده کمبود تولید نمی¬بینیم؟ این حلقه مفقوده است که باید روی آن کار کنیم. ما کجای تولید را بررسی نکردیم که در تورم و اشتغال تاثیر گذاشته است. چه چیز بر تولید موثر است؟ تورم و بیکاری یک روی سکه هستند، روی دیگر سکه تولید است؛ ما در گفتمان خودمان و در دولت سیزدهم ریسمان ملی اشتغال می¬گوییم. آنچه باید برای برنامه ریزی تاکید شود تولید است. اشتغال متغیر هدف بوده است. برای تولید، سیاستگذاری نشده است و ابزار اصلیِ سیاستگذار هم تسهیلات بوده است. دبیر نشست دکتر پوران در گفتگو با دکتر زنگنه گفت: ما تورمی داریم که تحت تاثیر جهش های ارزی است و از طرفی معضل اشتغال هم که باید از منظر تولید نگاه شود؛ تا زمانی که نتوانیم ارز را در کنترل بگیریم تا رابطه تولید، تورم و اشتغال صورت گیرد. به نظر می-رسد باید تورم از بین رود تا تولید و اشتغال شکل بگیرد. آیا در کشور ما هم مانند دیگر کشورها می توان تغییر ارز داد؟ دکتر زنگنه در پاسخ چنین آغاز سخن کردند: در تاریخ اقتصادی ایران قبل از انقلاب اسلامی، دو جریان اقتصادی شکل گرفت؛ یکی جریانی که معتقد بود باید بخش خصوصی وارد شود؛ شهید بهشتی، آیت الله خامنه ای، آیت الله رفسنجانی و .. این دیدگاه را داشتند که باید از مردم حمایت شود و این نگاه، مقابله با سرمایه داری بود . جریان دوم معتقد بود که باید همه ی اقتصاد در اختیار دولت باشد و به طور عادلانه در میان مردم تقسیم کند. که این گونه تفکر موسوم به افرادی که با امام همسو بودند و جناح چپ بودند. شهید بهشتی و دیگر کسانی که نگاه مقابله با سرمایه داری داشتند، مورد اتهام به سرمایه داری شدند. جناح دیگر که کمونیست بود و دولتی سازی، عدالت اجتماعی و تمام اعتبار را به دولت دادند. تمام صنایع دولتی شدند. اگرچه در اصل 44 شهید بهشتی تلاش کرد و اقتصاد بخش خصوصی را پیگیری کردند، اما این نگاه متاسفانه کنار زده شد. در دولت دکتر میرحسین موسوی هم همین نگاه دولتی حاکم بود؛ در دولت آیت الله هاشمی هم مردمی کردن اقتصاد در پیش گرفته نشد. رهبری در اواسط دهه هشتاد که خطر را احساس کردند سیاستهای اصل 44 را ابلاغ کردند؛ در یک سخنرانی فرمودند بسیاری از نزدیکان ما با این سیاست¬ها مخالف بودند. این بار کسانی که دولتی بودنِ اقتصاد را تمایل داشتند، وارد به مقوله خصوصی سازی شدند و در جریان خصوصی سازی، کمتر از ده درصد به مردم واگذار شد. مثلا خورو سازی را به شرکت¬های وابسته به خوروسازی واگذار می کردند و عملا خصوصی سازی صورت نگرفت. از دولت می¬گرفتند به هلدینگ می¬دادند. با عملکرد شرکتهای دولتی و شبه دولتی هست که ارزها به کشور برنمیگردد. اگر بانک مرکزی اعلام می¬کند ارز به کشور برنمگیردد باید اعلام شود. چرا ساختمان گران می¬شود آن چیزی که گران می¬شود موادی است که در ساختمان دارد به کار می-رود . افتخار زیادی کسب کردیم فروش نفت ما خیلی بیشتر از انچه پیش بینی شده است. ما طراز مثبت داریم. واردات و صادارت داریم نزدیک مثبت است. طراز ارزی مثبت است. اینکه رئیس جمهور میگوید مشکل ارزی نداریم قول درستی است. ما می¬گوییم قیمت¬ها کاذب است ولی برخی شرکت¬ها به همان قیمت می¬فروشند. یک اتفاق بدتر اینکه تا دولت دست میگذارد... قیمت بورس کاهش پیدا می کند. از این شرکت¬ها شاید 7 تا 8 درصد در دست مردم است. تا میگوییم چرا ارز بالا است از همین شرکت¬های 7 تا 8 درصدی، به عنوان پیاده نظام استفاده می¬کنند و میگویند به داد اقتصاد برسید. تو همه چیزت یارانه ای است و زمانی که قیمت انرژی، برق و آب را در مجلس اعلام کردیم، چیزی نگفتید. راه حل آن مجلس و دولت مقتدر است که کف جامعه را در نظر بگیرد. ما برای اینکه نظام اقتصادی به ثبات برسانیم، باید طبقات بالا را انتظام بخشی بکینم. این حتما خون ریزی دارد؛ سود 50 هزار تا 10 هزار تا شود یا کف جامعه یارانه دهیم؛ چرا چون به آن¬ها نمی توانیم دست بزنیم. مجلس ابتدا باید میان نمایندگان جا بیاندازد. میگویند ارز 4200بگذاریم. علم اقتصاد بگذاریم و براساس عرضه و تقاضا بگذاریم. قیمت گذاری هم میگویند برخلاف علم اقتصاد است. منافعی که این شرکت¬ها بدست می¬آوردند، به جیب دستگاه میرود. مثلا زمانی که گفته می¬شود می گوید نمی توانم پول بازنشستگان را دهم یا روی هر کس دست بگذاریم اینها را می گوید. ما دنبال مجلسی هستیم که تعارض منافع را بشناسد. در قانون بودجه، مدیر ارزی را نتوانستیم تغییر دهیم. قانون ارزی داریم که حفظ ارزش پول باید کند، اما عملا تبدیل به مدیریت شناور شده است؛ آگاه به مسئله نیست و در علم اقتصاد فقط نگاه می¬کنند و گاهی توجه ندارند. دولت باید مقتدرانه عمل کند. دکتر رئیسی گفته اند که هر مدیری که ارزی برنگردونه باید عوض شود. در ادامه دکتر کریمی در پاسخ به سوال اینکه در جهت شکست صیانت دلار چه باید کرد؟ افزود: وقتی از شرکت¬های دولتی باز گرداندن ارزشان خواسته می شود به قیمت کانالهای تلگرامی ارجاع می دهند. اگر شرکت¬ها ارزشان را برگردانند که فرایند آن اقتدار میخواهد و اگر همه آن برگردد چقدر بر کاهش تورم اثرگذار است؟ واضح است که باید برگردد ولی آیا مشکل تولید کننده ها کمبود ارز برای تولید خودشان است؟ اگر برگردد آیا کامل تخلیه صورت می¬گیرد؟ در بادی نظر دانشگاه ها فقط تفکرات غربی است که خلاف آن پذیرفته نمی شود. مثلا می¬گوید ارز برگردانده شود ولی گفته می¬شود دخالت در بازار انجام دادید. در مدل سنجی همین¬ها را خوانده ایم؛ چیزی غیر از این موارد را ندارد که ارائه دهد. برخی دانشگاه¬ها فقه هم می¬گویند. نکته دوم سیستم اشتغال است. ما در شورای 81 جلسه اشتغال که سیستم ملی اشتغال رونمایی شد؛ تولید و اشتغال دو روی یک سکه هستند که باید به تولید برسیم که به اشتغال هم برسیم. در اشتغال با مباحثی مواجه هستیم: چه متغیرهایی روی نیروی کار اثر دارد؟ بحث شناسایی داریم؛ مشخصات فرهنگی، شخصیتی، مهارتی آن چیست. جنبه دیگر آن، آموزش است؛ فرآیندی از آموزش و ترویج، اطلاع رسانی و مشاوره را دربر می گیرد که از کانال بهره¬وری اثرگذار است و تاثیر آن مستقیم روی تولید است. اما پول تولید از کجا بیاید؟ تولید چند ساحت دارد: ساحت اول تامین مالی و بازاریابی و ساحت دیگر حقوق و مجوز ( که مثلا موانع تولید را بردارید) ساحت فناوری (نقش فناوری در پیشرفت رشد) هرچه نقش دانش در تولید بیشتر باشد، سهم در تولید کالا را بالا ببرند. این نگاهی جامع، روی اشتغال و تحصیل است. اگر در دستگاه¬ها هم افزایی باشد که نیست، فقط دولت نیست، بلکه حاکمیت است. نود درصد کاری که در هم افزایی دولت و مجلس صورت می گیرد، تبصره 18 است. منابع اشتغال چقدر باشد؟ نزد چه کسی باشد؟ که انصافا مجلس نظارت سختگیرانه دارد. همچنین هفت یا هشت درصد هم مهارت برای افزایش اشتغال و تولید هم سویی برای ایجاد اشتغال است. ولی وقتی می¬گوییم هم افزایی فقط در حوزه خود دستگاه کارش را انجام می¬دهد و کاری با بقیه دستگاه¬ها ندارند. ما حدود ده منطقه محروم داریم. هر دستگاهی که در حکومت جمهوری اسلامی است، قطعا کاری کردند که البته نیت¬شان خیر است اما آن مسئله ای که هنوز داریم مشکل اقتصادی و مشکل بیکاری است. چرا ؟ چون هم افزایی نیست. در این دولت با همکاری مجلس تقسیم بندی بیشتری شده، اما هنوز کار زیادی است. دبیر نشست خطاب به دکتر زنگنه گفت: همچنان سوال اصلی ما بدون جواب باقی مانده که راهکار شکست دلار و بی ثباتی دلار چیست؟ دکتر زنگنه در پاسخ افزود: این وابستگی ارزی توسط شرکتهای دلاری و شبه دولتی به مردم تحمیل می شود. اینکه عرض شد همین انتظام بخشی به آن¬ها است، اینکه دلار را در ارتباط با چین حذف کنیم. الان مشکل تحریم نیست، مشکل داخل خود کشور است؛ بخش¬های بزرگ دولتی که منافع آن¬ها در افزایش قیمت دلار است. ما موافقیم دولت دخالت نکند، اما شرکت¬هایی که مدعی این حرف هستند، خودشان شرکت دولتی هستند. بنده به به وزیر رفاه گفتم که تمام شرکتهای زیر مجموعه را به مردم واگذار کنیم. رهبری هم گفتند، اما تأملی نمی شود. ما بخشی از خصوصی سازی را به تامین اجتماعی دادیم که این خصوصی نیست. مثلا ریاست شان را وزیر اقتصاد یا صمت انتخاب می¬کند. دبیر نشست افزود: راهکاری که در رفع مشکلات ارزی مطرح می شود، استفاده از نخبگان در بحث حکمرانی اصلاح پولی است و جایگاه نخبگان لحاظ نشده است. دکتر زنگنه چنین ادامه داد که اندیشکده ها طرح¬های¬شان را ارائه می¬دهد؛ روی برخی طرح¬ها یکسال و اندی کار کردیم. تمام اندیشکده ها که در مورد اشتغال و تورم کار کرده اند را بررسی کردیم. دانشگاه هم می بایست مباحث نظری و واقعی را در نظر داشته باشد که به طرح برسد. بین ساحت نظر و عمل باید به هم نزدیک شود. در ادامه دکتر صفرزاده عضو هیأت علمی دانشکده علوم اجتماعی اقتصادی دانشگاه الزهرا (س) چنین گفت: حیطه عمل دانشگاه محدود و راه برای آن بسته است. انجمن علمی اقتصاد دارای مجوز هست؛ ما بحث تورم و مبارزه با تورم را ربگزار کردیم. بنده با وجود اینکه اقتصاد سنجی خوندم ولی هرگز اسیر مباحثی که گفتید نشدیم و مجبوریم که جامعه را ببینیم.. برداشت اول من از توضیحات شما این شد که راهکار اقتصادی نیست باید حوزه های دیگر را درست کنیم. همچنین در بحث تورم که گفتند کسری پولی است به نظرم اگر تولید را راه بیاندازیم و نقدینگی را در این راستا قرار دهیم، تورم کم می¬شود و به بالندگی می¬رسد. دولت توسعه خواه امر و نهی نیست؛ اقتصاد مردمی است؛ هم قبل از واگذاری اقتصاد به مردم و باید چتری را ایجاد کند که رقابت اقتصادی سالم شکل گیرد. شعار رهبری شعار اقتصادی است. شفاف بگوییم چه کاری برای رفع موانع اقتصادی انجام داده اند؟ دکتر زنگنه در پاسخ به دکتر صفرزاده و در انتهای جلسه بیان داشت که در این باره مجلس طرحی داشته است که در سایت مجوز بیش از دو هزار مجوز که ثبت شده وجود دارد. بعد از سه روز از ثبت، کد مجوز می¬آید. امضاهای طلایی برداشته شده است و متعدد مراکز خدمات رفاهی در حال فعالیت هستند. در حوزه کارشناسان دادگستری و داروخانه ها موانع برای مجوز برداشته شده است. در تبصره 18 کل دولت پنجاه هزار میلیارد تسهیلات داد، ولی امسال فقط پنجاه هزار میلیارد تسهیلات دادیم. به شرکت¬های دانش بنیان فضا دادیم که بتوانند عمل کنند. لازم به ذکر است این جلسه به طور همزمان از اسکای روم و آپارات دانشگاه پخش می شد.

لینک های مفید

معاونت فرهنگی و اجتماعی دانشگاه الزهرا(س)