حوزه فرهنگی
آرمانشهر؛ سیاستگذاری خانواده
عطیه کاظم فرحزادی
نوع درخواست:

رویدادهای فرهنگی و اجتماعی (نشست)

سطح برگزاری:

کشوری

سخنران:

حجت الاسلام و المسلمین دکتر رحیم کارگر

تاریخ برگزاری:

چهارشنبه, 18 اسفند 1400

مکان برگزاری:

اسکای روم

مدت زمان برنامه(دقیقه):

90

تعداد افراد شرکت کننده:

80

بسمه تعالی سومین دوره از سلسله نشست های آرمان شهر با موضوع "ملاحضات عملی تحقق آرمانشهر؛ سیاست گذاری فرهنگی"، به میزبانی معاونت فرهنگی و اجتماعی دانشگاه الزهرا(س) از 14 الی۱9 اسفندماه 1400 برگزار شد. چهارمین جلسه از این نشست ها با عنوان "آرمانشهر؛ سیاستگذاری خانواده" با سخنرانی حجت الاسلام و المسلمین دکتر رحیم کارگر، مدیر گروه آینده پژوهی پژوهشکده مهدویت، در روز چهارشنبه 18 اسفند ۱۴۰۰ ساعت ۱6 برگزار شد. ارائه ی الگو ها آینده پژوهی نیست بلکه ملاحظات عملی و ملاحظات کاربردی برای جامعه ی ماست که جامعه دچار مشکلات و چالش های اساسی است که در خانواده ظهور و نمود زیادی دارد. این نشست ها برای کمک به این هست که بتوانیم در حوزه ها راه حل و ایده دهیم که بتوانیم کار جدی برای اصلاح امور برای برگرداندن روند خطرناک کمکی برای این ها صورت بگیرد. دکتر کارگر با گرامیداشت سالروز میلاد با سعادت امام سجاد علیه السلام توضیح داد: امام نمونه و نظیر در بخش تاریخ نداشته و ندارد. زندگی با خانواده و ارتباط با خدا و عشق سرشار ایشان به کل جهان هستی و آفریدگار هستی و نوع نگاه ایشان به تمام پدیده ها نظیری ندارد و جامعه ای که نتواند از وجود امام سجاد علیه السلام و راه ایشان و عشق ایشان استفاده نکند جامعه مرده است. ایشان با نقد اینکه به این سمت نرفتیم که اینها اسوه های آسمانی نیستند و اسوه ی زمینی هستند و برای زندگی مادی و معنوی و زمینی هستند، افزود: این الگوها کاملا در دسترس و گویا هستند و زندگی امام سجاد نشان دهنده ی آن است؛ با ملاحظه دعاهای امام سجاد عشق سرشارش به کائنات، هستی، خداوند و عشق سرشارش به تمامی موجودات که خداوند آفریده به زندگی و خانواده به هر چیزی که نگاه می‌کنید یک وضعیت مطلوب را کاملا میتوانید از ادعیه ایشان در بیاوریم و احتیاج به هیچ چیز دیگر برای اصلاح امور نداریم از جزیی ترین و کلی ترین مسائل یعنی شما اگر تکیه تان را بر ادعیه امام سجاد علیه السلام نقل شده همین را بذارید و برای هر چیزی و بعدی از ابعاد زندگی راه حل بگذارید بعد علمی، سیاسی، اخلاقی و فرهنگی و خانواده میتوان راه حل های عملی از پشت این دعاها استخراج کنید. امامی که آکنده از مهر و شفقت و محبت هست و الان آخرین یافته ها در دنیا خیلی سرو صدا و تبلیغات گسترده صورت می‌گیرد و صحبت های که در باره ی موفقیت میگویند میشود دید که همین مفاهیم هست که امام سجاد علیه السلام فرمودند. امام سجاد وقتی میوه ای را میل میکرد بهش نگاه میکرد، می‌بوسید و از خدا تشکر میکرد و برخورد ساده ای که با میوه داشت و با هزاران پدیده ی دیگر که ما میتوانیم در شیوه ی زندگی ایشان استخراج بکنیم. خواستم عرض کنم در مقدمه ی بحثم آرمان شهر یک چیز خیلی ناکجا آباد نیست چیزی که تا الان برای ما طی کردند. همان طور که در پوستر هم آمده، ملاحظات عملی تحت عنوان ملاحظه عملی یک واکنش و عکس العمل به جا در مقابل این واکنش درست است که آرمان شهر در واقع همان هیچستان هست و همان چیز که نه بعد زمانی و مکانی و عملی دارد، یک جامعه خیالی و غیر قابل دسترس و غیر قابل تصور و آدم گاهی تعجب کند که چگونه همچین تصوری باشد. این ایده عکس العمل منفی برای آرمان شهر ها همیشه بوده برای همین تعداد کسانی که به سمت طرح آرمان شهر رفتند کم هست. البته ایده ی طرح مطلوب به سمت جامعه ی مطلوب کار علم است. هر دانشی شامل ریاضی، فیزیک ، شیمی، اقتصاد و ... همه دنبال جامعه ی مطلوب هستند اما ما دنبال آن بحث نیستیم. ما دنبال این هستیم که آرمان شهر مدینه فاضله که در بهترین وضع خودش قرار دارد آیا امکان دارد عملیاتی بشود یا صرفا رویا بافی است؟ یا آیا اینجوری هست که سنگ بزرگ علامت نزدن هست. اصولاً طرح جامعه ی آرمانی نه مضر هست نه لغو هست. کار خوبی است و آینده پژوهی اساسش بر چشم انداز است. طرح نقشه ی آرمانی اگر چند تا شرط داشته باشد خیلی خوب است. اول اینکه واقع بینانه باشد، یعنی واقعیت های جهان هستی، زیست شناختی، جامعه شناختی و روانشناسی و فرهنگ شناختی را در نظر بگیرد و صرفا به پدیده های منفی نباشد. مثلا توماس مور که اتوپیا را می‌نویسد، در واقع واکنشی بود علیه وضع موجود آن موقع و دیگران هم همینطور و این کفایت نمیکند. واکنش درسته ولی واقع بینانه نبودند. دوم اینکه با ارائه ی طریق همراه باشند یعنی صرفا یک جامعه ی خیالی و رویایی و جزیره ی دور افتاده نباشد. تصویر پردازی اشکال نداره. ما در آینده پژوهی و ادبیات چشم انداز میگویم. چشم انداز موفق دارای بیرق های متحولانه یا اهداف بیکران و جسورانه‌ باشد. آینده پژوهی با همین ها زنده است و ابعادش همین هست و یکی از اهداف چشم انداز دارای اهداف جسورانه است و بلند پروازانه است اما برای آرمان شهر باید با ارائه ی طریق همراه باشند. حال که وضع جامعه را تصویر کردیم وضع مطلوب را بیان کردیم راه رسیدن بهش چی هست؟ فارابی مدینه های قبل جاهله بودند. اگر مدینه فاضله مطرح می‌کنیم چگونه از جاهله به فاضله حرکت کنیم؟ پس یک واقع بینانه باشد و دو با ارائه‌ی طریق همراه باشد. سوم یک سری اهداف را تحت پوشش قرار دهد و شفاف بکند و اهداف واسط داشته باشد. از منظر دینی هدف غایی زندگی انسانی طبق فرموده قرآن عبادت و عبودیت انسان‌هاست و هدف غایی است. خیلی های دیگر هدفشان رفاه و علم است اشکالی ندارد آنها هم خوبه ولی هدف نهایی حتما باید دارای یک سری اهداف عملیاتی باشد یا واسط وکاربردی باشد. برای همین وقتی درباره‌ی جامعه مهدوی صحبت می کنیم انسانها و بشر به سمت هدف نهایی سوق میدهد که همان عبودیت است اما سه تا هدف واسط و میانی هم دارد که هدف میانی خیلی مهم است که این هدف میانی مد نظر در آرمان شهر مهدوی است عبارتند ازکمال اجتماعی، کمال اخلاقی و کمال فکری انسان ها یعنی هدف واسط امام در آرمان شهر خودش تحقق عدالت در کمال اجتماعی است، تحقق مهدویت به عنوان کمال اخلاقی و تحقق عقلانیت به معنای کمال فکری است از طریق این سه هدف میانی به آرمان شهر می رسیم باید بتوانند این نوع اهداف را تحت پوشش قرار دهند. نکته ۴ و ملاحظات عملی آرمان شهر که اینها ملاحظاتی عملی برای تحقق آرمان شهر است اگر نباشند مفید نیست و اگر عملی شود و ایده های آرمان شهر زنده کننده جامعه است و امیدواری و چشم اندازی و افق مشخص می کند. و در جهت اهداف جامعه رغبت و گرایش ایجاد کنند. اگر مدیران جامعه میل و رغبتی نداشته باشند خیلی اتفاق نمی‌افتد. تجربیاتی هست که سیاست های کلانی داریم سیاست های خوب در خانواده، اقتصاد و بهداشت اما چون مدیران و سیاستگذاران رغبتی برای تحقق نداشتند، این سیاست ها خاک خورده و بدون تحقق عملی ماندند این مشکل اصلی جامعه است. نیاز فطری و غریزی نیست. بخش گرایش حتی تحقق آرمان شهر مهدوی باید ایجاد شود شرط ۴ متناسب با نیازها و مسائل جامعه و ضرورت های عمومی باشند و جامعه احساس کند نیازها و خواسته ها و ضرورت ها در این آرمان شهر نوشته شده و رغبت پیدا می کند و علاقه مند می شوند. علت اینکه بعضی کارها در سطح ملی محقق نمیشه عدم همیاری مردم است . در آینده پژوهی مشارکتی که به سمت آینده سازی و مطلوب آینده حرکت می کند می گوید یکی از ارکان اصلی مشارکت است . مشارکت حداکثر مردم برای تحقق چشم اندازامروزه دچار جنگ ترکیبی هستیم راس جنگ ترکیبی، جنگ شناخت و ادراک و هجمه ویران کردن شناخت و درک مسائل از بین بردن ذهن خلاقانه‌ میل و رغبت نسبت به تغییر است. مفاهیم و ارزش ها تغییر پیدا می کند، جنگ شناختی همین است. نه فقط ما بلکه برای همه ی جوامع درگیر این موضوع هستند مثل بمب هسته ای همه را در برمی‌گیرد و عین حمله های روسیه و درگیری کل جهان هست از ابعاد فرهنگی و اقتصادی و سیاسی همه با همجنگ شناختی عمده علیه خانواده است نه علیه چیزهای دیگر. در جنگ ادراکی در دنیا اولین صف بحث خانواده است. اساس خانواده در خطر است. در سیاستگذاری به آن ها باید توجه کرد. این موارد شامل: تشکیل خانواده، تداوم خانواده، تعالی خانواده، پیرا خانواده که پیرا خانواده در حوزه های مربوط به خانواده‌ مثلا پدربزرگ وجود دارد. این ۴ بعد امروز در هجمه شدی قرار گرفته و در جنگ شناختی نوع تفکر و باور انسان و رغبت انسان تغییر پیدا می‌کند و مورد خطر جدی قرار میگیرد و گریزان میشود. از صد هزار نفر در میلیون نفر ۸ سال از تشکیل عادی خانواده ی آن ها می‌گذرد که صرفا مسائل اقتصادی نیست . مهمترین مسئله، مسئله فرهنگی و ذهن است. درگیر کردن ذهن ها برای همین آرمان شهر مشکل پیش میاد اگر رغبت خود را از دست بدهد آرمان شهر محقق نخواهد شد چون متناسب با خواسته ی خود نمی‌بینند . نیاز تو چی هست جامعه و مردم چگونه اند؟ نیاز من را رسانه ها و افکار عمومی مشخص میکند. تفکر جامعه در جای دیگر تغییر داده میشود و در جای دیگر به ذهن انسان حاکم میشود و خواسته ی همه فردگرایی است و غرور و تفکر بیش از اندازه میشود و دانش های بیهوده و انسان هایی که خود را علامه میدانند در حالیکه هیچ دانشی ندارند در جامعه حرکت میکنند. و اصلی ترین صف خانواده است. امروز هیچ چیز مهم تر از خانواده و تداوم و تعالی خانواده نیست. امروزه اگر بخواهیم در حوزه ی مالیات، بورس، آموزش و پرورش و فضای مجازی سیاست گذاری شود. شرط موفقیت این است که از خطرات دوری کنیم. شرط این است که اینها سه مقوله اصلی تحت عنوان تشکیل، تداوم و تعالی مد نظر قرار گیرد. شورای سیاست و اسناد بالادستی و شورای نگهبان آرمان شهر را مد نظر قرار دهند . در حوزه های آرمان شهر و اتوپیا یا مدینه فاضله خیلی خانواده مد نظر نبوده است. افلاطون نوع خانواده ای که میگوید متفاوت است و بزرگترین اشکال نظریه پردازیش همین بوده که خانواده را مد نظر قرار نمیدهد. به طور کلی بحث ارامان شهر ها خانواده نبوده است. خانواده بدیهی ترین و واجب ترین چیزهای عادی زندگی بوده و‌بشر توجه نمی‌کرد که بدیهی ترین کار خانواده است که دچار تغییرات شود و چالش های عجیب به حدی برسد که اصل خانواده زیر سوال برود. توماس مور درباره ی اتوپیا و خانوارها صحبت میکند و وجود آنها را ضروری می‌داند و خانواده را نمی‌گوید. هر خانوار ۲۰ تا ۳۰ نفر در تالار زندگی می‌کنند که در تقسیم مسائل و نیازها همکاری می‌کنند و میخواست با جزیره ی خودش آرمان شهر را در شهر خود پیاده کند و در آرمان شهر ها دیگر نمی‌بینیم آرمان شهر واکنش به تحولات منفی جامعه است و راه نجات وجود دارد. ارسطو اولین شخصی است که تدبیر خانواده را مطرح می‌کند. فارابی، ابن سینا و ملاصدرا مسئله خانواده را به دلیل اینکه زندگی عادی بوده نمی‌پردازند و فقط راجب تدبیر منزل سخن گفته اند که خانواده را تدبیر و اداره کنند. تدبیر عملی و تربیتی از منظر دینی هم مطرح شده اما ضد آرمان شهر برعکس هستند که جامعه را به طرز وحشتناک به تصویر می‌کشد و درباره تغییر ماهیت خانواده سخن میگوید. خانواده های شرکتی، سازمانی، حزبی جورج اورول تصویر فرزند آوری را میگوید تصویر سیاه هست و نظرشان این است که خانواده در آینده وجود ندارد و فرزندان در کارخانه تولید میشوند و حزب ها جامعه را اداره می‌کند و فرزندان را به چند نفر بدهند تا بزرگش کنند و در صد آرمان شهر شاهدش هستیم. الان وضعیت خطرناک تر از ضد آرمان شهر هست و میبینیم خانواده هامصنوعی رو به رو هستیم. یک نفر را هم خانواده گویند، خانواده های بی خانواده معنا ندارد، خانواده های متزلزل از هر جهت دچار فروپاشی هستند، خانواده های ضد ارزشی تحت عنوان ازدواج سیاه مطرح می کنند و بدترین شکل در ایران هست تحت عنوان ازدواج سفید که بدتر از این تصور نمی شود که ما بهش ازدواج سیاه می گوییم. همه ی حدود عادی، شرعی و اخلاقی در هم نوردیده شده و بعضی از افراد نادان می گویند ازدواج است اما چیزی که در آن نفقه، ارث و چارچوب خانواده را نداشته باشد که خانواده را معنا نمیکند. خانواده یعنی دارای قانون، حدود، چارچوب و ارزش های خاص خودش اصولاً ۵ ویژگی و محور اصلی برای خانواده ی آرمان شهر وجود دارد. اگر بخواهیم سیاستی اخذ کنیم و خط مشی در جامعه برای وضع مطلوب قرار دهیم باید این ۵ محور را داشته باشیم ۱) ارزش ها: که خانواده در مسیر ارزشی و اخلاقی قرار دارد یا خیر در مقابل خانواده های ضد ارزشی هم داریم مثلا خانواده ای که همه دزد هستند از پدر به پسر منتقل شده که اینها همه ضد ارزش هستند. اساس ارزش ها در همه خانواده زیر هجمه شدید قرار گرفته است. ۲) دانش و اطلاعات: خانواده دارای دانش و اطلاعات درست هست یا خیر و مهارت های لازم در خانواده وجود دارد یا نه ۳) کارکرد های خانواده: کارکردهای خانواده طبیعی و درست را حفظ کنیم از جمله کارکرد اموزشی، تربیتی ، عاطفی اگر این کارکردها را ازش بگیریم تبدیل به خانواده های بی شاخ و دم می‌شوند که در آرمان شهر کارکرد ها باید در مسیر هم خودش حفظ شوند یعنی هم عاطفه داشته باشیم، هم دانش و تربیت و همچنین کارکردهای اقتصادی درست صورت بگیرد. ۴) نقش و ساختار: نقش و ساختار خانواده باید محفوظ باشد و ساختار اصلی خود را حفظ کند . جامعه شناسان در این زمینه تئوری پردازی میکنند که خانواده های دونفره و سه نفره را عادی پنداری کنند. بزرگ ترین مشکل تئوری پردازی عادی سازی است بسیاری از لطمه ها از تئوری پردازی جامعه شناسان است که مثل خدانشناس ها، جامعه نشناس هستند. ۵) ارتباط خانواده: بین خانواده ها ارتباط باشد. این ۵ محور در آرمان شهر چگونه مورد توجه قرار میگیرد چون در عصر ظهور هستیم آرمان شهر مهدویت مطرح می‌شود البته که قرآن برای هر ساعت و ثانیه زندگی مفاهیمی ارائه کرده است و باید وضعیت مطلوب را از قرآن استخراج کنیم. یکی از اصول اساسی سیاست در آرمان شهر مهدوی تغییر وضعیت جامعه است. در کتاب بحارالانوار درباره ی قبل از ظهور بیان میدار هنگامی که در دنیا هرج و مرج ایجاد شود و راه ها و مردم به هم تهاجم کنند و بزرگ تر به کوچک تر رحم نکند و کوچکتر احترام بزرگتر را نگه ندارد تزلزل قبل از ظهور زیاد میشود و مهدی عجل الله در این دوران ظهور میکند. در بدترین دوران که اصل خانواده در حال فروپاشی است و خط قرمز ها در هم نوردیده شده، ظهور میکند که در این صورت همه چیز در حال نابودی است. روابط سالم رو به نابودی است ، دین و مسجد کارکرد خود را از دست میدهند و مهدی ظهور میکند و برج گمراهی را از بین می‌برد. قله هایی که از گمراهی مردم همانند زمان جاهلیت در دوران پیامبر صلی الله را تخریب می‌کند و قلب های غافل و گرفتار و در هم تنیده را فتح و اصلاح می کند. همان طور که در اول زمان بدو تولد اینگونه بود. در روایتی دیگر بیان میشود هنگامی که بزرگتر به کوچکتر رحم نکند و کوچکتر به بزرگتر احترام نگذارد، روابط اجتماعی گسسته می‌شود و همه چیز در حال فروپاشی میشود و به اذن خدا ظهور امام زمان عجل الله محقق می‌شود و هر چه که در قبل اتفاق افتاد به جای درست برمیگردد. آرمان شهر مهدوی یعنی همه چیز در عدالت خود و در وضع درست خود قرار گیرد و صلح صورت پذیرد. صلح و عدالت گمشده ی بشر است. رعایت حلال و حرام دقیقا مثل روز اول از مادر آمده در این حد می برد. ۱) احیای ارزش ها : پس ارزش خانوادگی، احیا و ارزش ها و مباحث اخلاقی و معنوی و ارزشی باید جدی گرفته شوند. در اینباره در جلسه نشست های اول درباره ی حیات طیبه که در عصر ظهور اتفاق می‌افتد، صحبت شد. که در حیات طیبه خانواده ها باید به آن برسند و ارزش زدایی یعنی از حیات طیبه دور هستند و در عصر ظهور خداوند خانواده ها را به سمت حیات طیبه می‌کشاند. حضرت مهدی عجل الله زمین را از نور و برهان و ارزش های درست آکنده میکند و خواهش های نفسانی ارزش زدایی می‌شود و به مسیر درست هدایت میگردد. ‌همه ی روابط و اتفاق ها قبل از ظهور عکسش اتفاق می‌افتد. و سیاست های امروز وضع می‌شود و ناشی از وضع عمومی در رسانه ها است. بعضی از سیاست ها و قوانین اساس خانواده را می پوشاند که اساس خانواده در اروپا رو به اضم حلال است. ۲) احیاو گسترش خانواده ۳) اصلاح و تقویت کارکردهای خانواده کارکردهای خانواده دانشی باید در عصر ظهور صورت بندی و چارچوب پذیری شود.کارکرد های دانشی خیلی مهم است. برخی کاملا از مهارت های دانشی بی بهره هستند. هر اندازه که اطلاعات و داده ها و ذهن انسان با افکار منفی درگیر شوند علم واقعی فراموش می شود مثلا از صبح تا شب درباره ی کرونا گفته می شود ولی زمانی که شخصی بیمار شود نمی‌داند چیکار کند و خیلی وقت ها این اطلاعات نادرست هم هستند و شخص بیمار را از بین میبرد. داده های مسموم به درد نمی‌خورد. در عصر ظهور خانواده ها به کارکرد دانشی خود می‌رسند و کلام دانش و علم حکمت که گمشده ی همه انسان ها است به سمت حکمت میروند. حکمتی که به پیامبران عطا شد و خداوند می‌فرماید به آن ها حکمت دادم. در حالیکه ما در جامعه حکمت نداریم و نمی‌دانیم ابعاد حکمت چه هست و انسان ها از طریق حکمت به شهود میرسند و اساس رسیدن به دانش درست، پاکی درون و معنویت است. در عصر ظهور حضرت مهدی عجل الله به مردم حکمت داده میشود و بر اساس حکمت زندگی میکنند و بر اساس حکمت خانواده را اداره می‌کنند و تصمیم میگیرند. حکمت چنان رسوخ میکنند حتی خانم خانواده که مرکز خانواده است بر اساس حکمت کار انجام می دهد و برخورد میکند. چون حکمت درست به دست آمده و به کتاب خدا مراجعه میشود. و خداوند می‌فرماید به هرکس حکمت دهد خیر کثیر میگیرد و امروزه جامعه خالی از حکیم است ما نیازمند دکتر و مهندس نیستیم و به حکیم نیاز داریم به حکمت آموزی. عصر ظهور با معجزه اتفاق نمی‌افتد. چگونه آرمان شهر محقق می‌شود. پایه و اساس بر حکمت است. اساس قوام و تعالی بر اساس حکمت است. کارکرد اقتصادی، عاطفی خانواده ها ، مرکز و محل فرهنگ اقتصادی میشوند. فرهنگ درست حاکم شود و حضرت مهدی عجل الله ظهور میکند. غنا در دل مردم میاندازد. احساس نیاز مردم را میاندازد. مردم عادی نیاز به پوشاک و غذا و تفریح و بهداشت دارد. نیازهای عادی است. نیازهای اصراف و مصرف گرایی از بین می‌رود و اصلاح و فرهنگ خانواده درست میشود. تقویت و ساختار خانواده وجود و حفظ حداکثری اصل اساس جامعه بشری می رود و حذف خانواده به حداقل می‌رسد. خانواده یک یا دو نفر مرد یا زن با یک بچه که شاید بچه ی خودشان هم نباشد. مرد یا زن با حیوانات که در عصر ظهور وقتی امام ظهور میکند خانواده و عهد و ایال در مسجد اقامت می‌گزینند. هر چقدر ساختار خانواده زیر سوال است اصل اساس فرق میکند جامعه ای مثل فرانسه به همه ی جای دنیا سراید میکند. و در ایران هم برخی افتخار میکنند که خانواده تشکیل ندادند یا بچه ندارند و به این سمت میروند. اولین چیز امام زمان عجل الله در مسجد است. ارتباط خانواده ۱۰ تا ۱۶ نکته محوری است. ارتباط خانواده بسیار و ویرانگر است. اگر احترام و احساس نباشد خانواده درستی نیست. تحکیم و قوام خانواده حفظ ارتباط خانواده است. در وایت اصل ظهور آرمان شهر مهدوی اتفاق می‌افتد و برای قلب های پراکنده الفت می‌دهد که از قلب خانواده شروع می‌شود و بینشان رحمت و رأفت می اندازد. اولین گله ی امام زمان و سرزنش قطع رحم هست. به خاطر بی حرمتی خانواده ها و پدر و مادر و برادر و خواهر سرزنش میکند. به خاطر ارث و مادیات قطع رحم و دشمنی کردید هر چقدر خواستید بردارید. این همه حرمت شکنی انجام میدهند.